Klucht van de molenaar, G.A. Bredero

Het genreschilderij van Jan Steen ‘Het vrolijke huisgezin’ is kenmerkend voor de belerende kunststijl in de Renaissance. Op het schilderij zie je een gezin waarin veel misgaat. In het midden van een kamer staat een tafel waaraan veel mensen zitten te eten, alcoholische dranken te drinken en te roken. Op de grond ligt ook veel rotzooi. Aan de openhaard hangt een briefje waarop staat: zo de ouden zongen, zo piepen de jongen.
Er wordt duidelijk gebruik van exempla contraria gebruik gemaakt. De ouders geven door middel van veel drank het slechte voorbeeld aan hun kinderen. De normen en waarden die in dit schilderij centraal staan, zijn dat je het goede voorbeeld aan je kinderen en andere mensen moet geven en jezelf onder controle moet houden.
Dit kun je in verband brengen met de klucht van de molenaar, want hierin geeft slimme Piet ook het verkeerde voorbeeld aan zijn knecht Joost.

 Het volgende schilderij van Jan Steen is ‘soo gewonne, soo verteert.’ Op het schilderij zie je 5 mensen op de voorgrond afgebeeld. Vier daarvan staan of zitten rondom een tafel in een kamer. Op de achtergrond zie je in de andere kamer ook twee mensen aan het overleggen. De twee vrouwen aan de tafel, de oude en jonge, duiden op een koppelaarster en een prostituee. De man die de oesters eet, is waarschijnlijk rijke man. De titel van het schilderij betekent de wisselvalligheid van het bestaan. Als je snel rijk bent, kun je het zo weer verliezen. In deze ruimte geldt dat voor de rijke man, die zijn geld zo kan verkwisten.
 Op het schilderij op de schoorsteen staat vrouwe Fortuna, die de moralistische les onderstreept. Fortuna staat op een dobbelsteen, teken van toeval, en op een bol, teken van instabiliteit. Dit wil dus zeggen dat lot allebei de kanten op kan gaan.
Ook bij de klucht van de molenaar is het lot onzeker, want slimme Piet denkt dat hij met Trijn Jans naar bed gaat, maar uiteindelijk is het zijn eigen vrouw.

 

Dit schilderij is geschilderd door Pieter de Hooch en heet ‘Een gezelschap op de plaats achter een huis’. Ook in dit schilderij wordt het dagelijks leven afgebeeld. In het schilderij zie je een man en een vrouw en een tafel zitten. Bij de tafel staat nog een vrouw, die een glas bier in haar hand heeft. Rechts achterin staat een vrouw, die een koperen keten schoonmaakt boven een houten vat. De vrouw aan de tafel perst een citroen uit boven haar zoete wijn, om de wijn op smaak te brengen. Een citrusvrucht is een symbool voor de liefde, een citroen staat voor zure liefde of valse vriendschap. Er hangt een sfeer van verleiding, de man, de minnaar, kijkt geïnteresseerd naar de vrouw tegen over hem. In de schilderij wordt niet expliciet gebruik gemaakt van exempla contraria, maar je kunt het schilderij wel goed in verband brengen met de klucht van de molenaar van Bredero. De man kun je zien als slimme piet en dan is de vrouw, die tegenover hem zit, Trijn Jans. De vrouw die achter de man staat zou je kunnen zien als Aaltje, de vrouw van Piet. Piet probeert Trijn te verleiden terwijl zijn vrouw erbij staat, dit is in het verhaal ook zo. De citroen in Trijns hand staat voor valse vriendschap. Ze spreekt ’s nachts stiekem af met Piet, maar zegt het ook tegen zijn vrouw, zodat ze kunnen omwisselen. Ze doet dus alsof ze in gaat op slimme piet, maar dit is vals.